Mặt tuồng Việt Nam - Nghệ sĩ Vĩnh Huế

Thú sưu tầm mặt nạ đã đẩy đưa tôi đến với Tuồng (còn gọi là hát bội hay hát bộ). 

Trước khi gặp nghệ sĩ Nguyễn Vĩnh Huế, tôi đã lân la dò hỏi thông tin ở Huế và Nhà hát Tuồng Việt Nam ở Hà Nội. Có lẽ cơ duyên không có nên tôi chẳng thu thập được gì từ hai trung tâm văn hóa lớn của cả nước này. Cái rủi trên hóa ra lại là điều may! Nhờ không tiếp cận được với tuồng qua 'lăng kính (trung tâm) văn hóa", tôi được tiếp cận tuồng hay đúng hơn là cách thể hiện mặt tuồng qua người thật, việc thật và làm thật của hai nghệ sĩ Vĩnh Huế và Hữu Thông - những con người của Tuồng trong từng tế bào của nó.

Nghệ sĩ Vĩnh Huế năm nay đã 83 tuổi, ông gốc Huế hoàng tộc, theo cha là nghệ sĩ Nguyễn Lai tập kết ra bắc, trở về Đà Nẵng năm 1977 và tiếp tục sự nghiệp của cha trong lĩnh vực tuồng, đặc biệt chuyên sâu về nghệ thuật kẻ mặt.

 Nghệ sĩ Vĩnh Huế (Đà Nẵng 10/2011)

 

Tác phẩm gần đây nhất của ông là cuốn Mặt tuồng do nhà xuất bản Sân khấu ấn hành năm 2008. Có thể coi đây là một công trình tổng kết sự nghiệp nghiên cứu cách kẻ mặt tuồng của ông từ sự kế thừa kết quả ban đầu của cha mình. Trong cuốn sách này, chúng ta có thể tìm được những nguyên lý căn bản để thể hiện khuôn mặt của các loại vai diễn trong tuồng, cũng như những giải thích tường tận về mối liên quan giữa cách kẻ mặt các vai diễn trong nhiều hồi của một vở tuồng hoặc là sự liên quan giữa các khuôn mặt từ vở này tới vở khác. Xin giới thiệu cuốn sách quí này với những ai có quan tâm.

Bìa cuốn sách

Một trang trong cuốn sách

Ông đã nghỉ hưu từ lâu, tuổi già sức yếu không cho phép ông đi lại giữa các trung tâm tuồng để truyền thụ nghề nghiệp cho lớp trẻ. Nghề đã thành nghiệp, ông vẫn không thôi canh cánh với nỗi lo tuồng đang bị dân gian hóa trở lại cái gốc nguyên thủy của nó. Khi đó tuồng sẽ đánh mất đi tính bác học mà thời gian và lớp lớp nghệ nhân đã dày công tạo dựng nên hình hài của thể loại sân khấu truyền thống độc đáo này.

Dưới đây là một vài mẫu mặt điển hình được vẽ bởi nghệ sĩ Vĩnh Huế trong bộ sưu tập khoảng ba mươi mặt của tôi..

Đào Tam Xuân (vở Tống Thái Tổ trảm Trịnh Ân)

Khương Linh Tá (vở Sơn Hậu)

Đơn Hùng Tín (vở Sơn Hậu)

Trình Giảo Kim

Hoàng Phi Hổ (vở Gián Thập Điều)

Tạ Lôi Phong (vở Sơn Hậu)

Lôi Hồng (vở Lưu Kim Đính)