Friday 5 April 2024
Wadern of Masked Muse
Nội dung trên hình ảnh là bài phỏng vấn của một sinh viên ngành truyền thông tại đại học HAN bên Hà Lan về sở thích và thói quen sưu tập mặt nạ của mình, phục vụ cho một bài tập nghiên cứu hành vi tiêu dùng của nhóm người có một sở thích đặc biệt nào đó. Những câu phỏng vấn rất hay và chuyên nghiệp. Phần đồ họa trình bày bài nghiên cứu thật sự rất ấn tượng, làm nổi bật và dễ hiểu chủ đề. Mình chia sẻ nội dung phần phỏng vấn mời mọi người coi chơi, có thể tìm thấy nội dung dịch qua tiếng Việt ở bên dưới.
The content on the image is an interview of a communications student at HAN University who is studying communications in the Netherlands. This article reseach on consumer behavior of a special group, someone with a special interest. My hobbies and mask collecting habits is choiced for this case study. The interviews are very good and professional. The graphic presentation of the research paper is truly impressive, highlighting and making it easy to understand the topic. I share the content of the interview for everyone for reference.
Gặp gỡ Ông Thông Trần, một kỹ sư cơ khí tại Việt Nam. Ông ấy là một người đàn ông chăm chỉ và đam mê, luôn có những ý tưởng độc đáo trong đầu. Ông ấy rất quan tâm đến việc tìm hiểu các nền văn hóa và hiểu cách các nền văn hóa khác nhau có những mối liên hệ không ngờ tới, và sở thích độc đáo này đã đưa anh ấy đến với Thế giới mặt nạ.
Ông Thông có chiếc mặt nạ đầu tiên cách đây 25 năm và liên tục sưu tầm mặt nạ kể từ đó. Tuy nhiên, bước ngoặt lớn là khi anh tìm thấy chiếc mặt nạ yêu thích nhất trong bộ sưu tập - Pangu.
Cuộc hành trình bắt đầu,
“Chính chiếc mặt nạ Pangu này đã khiến tôi suy nghĩ nghiêm túc về niềm đam mê sưu tập mặt nạ của mình. Kể từ đó, tôi luôn thôi thúc tìm kiếm ý nghĩa ẩn giấu đằng sau những chiếc mặt nạ, truy tìm nguồn gốc của chúng và giải thích sự tồn tại của chúng trong những câu chuyện xung quanh cuộc sống thực sự của những chiếc mặt nạ.”
Rõ ràng chiếc mặt nạ này có tác động rất lớn đến cuộc sống cũng như niềm đam mê của anh ấy, được chứng minh bằng cách anh ấy coi chiếc mặt nạ này như một phần bản sắc của mình: "Mọi người thường gọi tôi là "Pangu" Thong vì những chiếc mặt nạ đẹp nhất trong bộ sưu tập mặt nạ của tôi tượng trưng cho vị thần sáng tạo, có tên là Pangu trong thần thoại Trung Quốc."
Một cái nhìn thoáng qua về Mặt nạ
Có rất nhiều cách để phân biệt mặt nạ nhưng để đơn giản, anh Thông chia bộ sưu tập của mình thành 2 loại: Mặt nạ biểu diễn và Mặt nạ nghi lễ.
Bạn có thể thấy mặt nạ biểu diễn tại nhiều lễ hội diễn ra trên khắp châu Âu. Bạn cũng có thể tìm thấy những chiếc mặt nạ tương tự trong các vở kịch của Ý. Đi xa về phương Đông, những chiếc mặt nạ biểu diễn xuất hiện rực rỡ trong kinh kịch Trung Quốc hay huyền bí và u sầu trong kịch Noh Nhật Bản.
Mặt nạ thiêng sẽ kể cho bạn câu chuyện về những tín ngưỡng nguyên thuy, những tín ngưỡng này đã tỏa sáng như thế nào cho đến ngày nay, chúng đã thay đổi như thế nào để thích nghi với cuộc sống hiện đại hay chúng đã phải lụi tàn như thế nào vì không gian dành cho nghi lễ không còn cơ hội tồn tại.
Tất cả đều là MỘT
Trong bộ sưu tập của anh Thông, tất cả những chiếc mặt nạ đều khác nhau, từ hình thức, chất liệu, thậm chí cả nguồn gốc của chúng, nhưng bạn có bao giờ tin rằng chúng đều có mối liên hệ với nhau không? Mối liên hệ ẩn dưới giữa những chiếc mặt nạ này chính là động lực để anh Thông đi vòng quanh thế giới và mang về nhà những "gương mặt" độc đáo này:
"Tôi thấy rằng mặt nạ của mỗi quốc gia, mỗi vùng trong một quốc gia đều có nét riêng nào đó. Nhưng những đặc điểm độc đáo này nằm trong một mạng lưới chung có thể gọi là Thế giới mặt nạ. Có một mối liên hệ giữa chúng do tín ngưỡng, lịch sử hoặc huyền thoại. Càng đi sâu về nguồn gốc của chúng, tôi càng tìm thấy những điểm tương đồng, hay có thể nói rằng: Tôi có thể nghe thấy tiếng nói chung giữa các nền văn hóa qua những chiếc mặt nạ của họ. Điều này thực sự thú vị, nó thúc đẩy tôi đam mê sưu tầm và nghiên cứu mặt nạ”.
"Luôn có một câu chuyện đằng sau chiếc mặt nạ"
Những chiếc mặt nạ trong vở kịch Khol của Thái Lan, Lakhon Khol của Campuchia và Pra Lak Pra Ram của Lào hay Robam của Việt Nam sẽ cho bạn biết sử thi vĩ đại Ramayana của Ấn Độ đã lan truyền, biến đổi và ảnh hưởng đến cuộc sống nơi nó đến như thế nào.
Những chiếc mặt nạ Yao trong bộ sưu tập của Thông sẽ kể cho bạn câu chuyện về tín ngưỡng nguyên thủy. Nó đến từ đâu? Việc thay đổi mô hình xã hội đã tác động đến nó như thế nào? Tín ngưỡng nguyên thủy hòa nhập với Đạo giáo Trung Quốc như thế nào.
Một chiếc mặt nạ có thể cho bạn biết về thế giới!
Câu chuyện mà một chiếc mặt nạ có thể chứa đựng bên trong nó là không giới hạn và phức tạp.
- Thông Trần -
Người lưu giữ.
Ông Thông nhận thấy sở thích sưu tập những chiếc mặt nạ gắn liền với bí ẩn bí mật bên trong chúng. Điều này thậm chí còn kích thích trí tò mò của anh ấy nhiều hơn khi anh ấy đứng trước một đồ vật nhân tạo khác, vì vậy chiếc mặt nạ trở nên độc đáo trong tâm trí của những nhà sưu tập kỳ cựu này và khiến anh ấy muốn đầu tư vào mặt nạ hơn là các loại bộ sưu tập khác.
Những khía cạnh văn hóa ẩn chứa trong những chiếc mặt nạ này cũng chính là yếu tố làm tăng thêm niềm đam mê và tạo thêm hứng thú cho hành trình “săn kho báu” của anh.
"Mỗi chiếc mặt nạ là một sáng tạo độc đáo, đó là điều tôi yêu thích nhất khi sưu tập mặt nạ."
Tình yêu dành cho sự độc đáo của mỗi chiếc mặt nạ chính là điều giữ “lửa” trong anh Thông. Một phép ẩn dụ mà anh dùng để mô tả cảm giác của mình khi bổ sung thêm vài chiếc mặt nạ vào bộ sưu tập của mình: Cảm giác như bạn đang bóc một củ hành, bên ngoài có nhiều lớp vỏ, và bất cứ khi nào bạn nghĩ mình đã chạm tới lõi, thì ở đó, luôn luôn có nhiều lớp nữa. Tuy nhiên, khoảnh khắc nhìn thấy vẻ ngoài trắng nõn và mịn màng của củ hành thì mọi nỗ lực đều được đền đáp. Khi gọt hành, bạn sẽ chảy nước mắt, mũi muốn hắt hơi và có thể muốn dừng lại, nhưng với sự kiên nhẫn và niềm tin mãnh liệt, những khoanh hành chiên thơm ngon sẽ chờ đợi bạn!
“Khi đam mê của bạn đủ lớn thì sẽ không có trở ngại nào”.
Trong hành trình dài 25 năm của ông Thông, ông đã gặp nhiều thử thách khác nhau nhưng thách thức lớn nhất là tiền bạc và thời gian. Vì sưu tập mặt nạ không phải là công việc của ông nên ông không thể dành cả ngày để tìm mặt nạ hoặc cả năm đi khắp thế giới để mang về nhà một số mặt nạ. Ngoài ra, một số mặt nạ còn thuộc về báu vật của một quốc gia nào đó. Trong trường hợp này, việc sở hữu một chiếc mặt nạ như vậy là gần như không thể.
Đây là câu nói của anh khi được hỏi làm thế nào anh vượt qua mọi thử thách. Hành trình tìm kiếm mặt nạ trở nên dễ dàng hơn rất nhiều khi bạn có đủ tình yêu thương, điều đó sẽ tạo nên "một sự kết nối gần như tâm linh dẫn bạn đến nơi bạn cần đến để có mặt nạ."
Hơn nữa, văn hóa đôi khi cũng tạo ra những hạn chế cho bộ sưu tập của ông Thông.
"Mặt nạ chết là một ví dụ, văn hóa của chúng tôi không chấp nhận việc ghi lại khoảnh khắc cận kề cái chết và việc lưu giữ hình ảnh của thi thể luôn bị coi là không may mắn. Vì vậy, việc thu thập mặt nạ chết là không thể chấp nhận được".
Cách anh ấy mua hàng.
Vì ông Thông là một nhà sưu tập mặt nạ kỳ cựu nên ông luôn nỗ lực để có được những món đồ đặc biệt. Mặt nạ được sản xuất với số lượng lớn chỉ để trang trí và việc sưu tập chúng không phải là mục tiêu của ông Thông. Đôi khi tìm kiếm mặt nạ từ những nhà sưu tập khác là việc anh ấy làm.
"Bộ sưu tập mặt nạ của tôi đến từ các "đại lý" chuyên săn đồ cổ. Tôi luôn có đơn đặt hàng mặt nạ cho họ".
Khi được hỏi liệu anh có sẵn sàng mua một chiếc mặt nạ sản xuất hàng loạt ở cửa hàng lưu niệm của bảo tàng hay không, anh nói rằng anh sẽ mua nó như một món quà lưu niệm trong chuyến đi hơn là một khoản đầu tư cho bộ sưu tập của mình.
Từ một góc độ khác,
Ông Thông thật may mắn khi có vợ và các con luôn ủng hộ (trong đó có tôi) bên cạnh và ngưỡng mộ niềm đam mê đặc biệt của anh. Bạn bè và hầu hết những người anh gặp đều tỏ ra thích thú khi biết anh có niềm đam mê sưu tập mặt nạ. Nhiều nhà nghiên cứu, nhà báo bày tỏ sự ngưỡng mộ trước nỗ lực nuôi dưỡng niềm đam mê này của anh.
Trên thực tế, bộ sưu tập của ông ấy đã được giới thiệu trong một bài báo đáng tin cậ ̣(lần đầu tiên trong đời tôi nhìn thấy cả một đoàn làm phim ngoài đời thực khi họ phỏng vấn ông ấy).
"Có lẽ chết mới hết thôi, chứ không bao giờ tôi có ý định dừng lại. Mà tôi cũng không có lý do gì để dừng lại."
Bạn có thể bấm vào đây để xem bộ sưu tập mặt nạ của anh ấy (Video bằng tiếng Việt)
"Những gì người khác nghĩ không liên quan đến sở thích của tôi. Có rất ít người sưu tập mặt nạ trên khắp thế giới. Khi bạn chọn niềm đam mê này, bạn không chọn đứng về phía số đông."
Niềm đam mê sưu tập mặt nạ này rõ ràng là rất độc đáo và anh Thông thích ý tưởng trở nên khác biệt!
"Khác biệt là một điều gì đó rất đặc biệt. Bạn phải xác định bản thân bằng những gì người khác không có. Theo tôi, sưu tầm mặt nạ là một cách tuyệt vời để làm điều đó. Khi mọi người nghĩ về bạn, họ sẽ nói rằng anh chàng này có một điều rất đặc biệt. Bộ sưu tập mặt nạ, hãy thử khám phá xem đằng sau khuôn mặt anh ấy là gì. Và tôi luôn thích thú với mọi ý tưởng như vậy”.
Mạng lưới,
Tìm cách tương tác với những người có cùng sở thích luôn là ưu tiên hàng đầu của anh Thông. Tuy những mối quan hệ đó thường không nhiều nhưng chúng luôn bền vững và thường xuyên sau khi một mối quan hệ được thiết lập.
Nói về điều này, tôi muốn chia sẻ những quan sát của mình về tầm quan trọng của việc kết nối mạng lưới của anh Thông. Câu chuyện này xảy ra cách đây khoảng 10 năm. Anh Thông kết nối với một sinh viên năm cuối trường Đại học Mỹ thuật lúc đó đang làm đồ án tốt nghiệp. Sinh viên này đang thực hiện nghiên cứu về mặt nạ cho một phần dự án của mình và anh Thông sẵn sàng chia sẻ bộ sưu tập cũng như nghiên cứu của mình để lấy tài nguyên cho dự án này. Vào cuối ngày, sinh viên có cơ hội có buổi triển lãm riêng về đồ án tốt nghiệp của mình và chúng tôi đã được mời đến tham quan. Buổi triển lãm thật tuyệt vời, và tôi thực sự tự hào khi đứng trước căn phòng trưng bày những chiếc mặt nạ.
Ông Thông không chỉ gặp gỡ, kết bạn với những người cùng đam mê sưu tập mặt nạ mà còn chia sẻ những nghiên cứu, bộ sưu tập của mình với thế giới. Ông ấy đã có nhiều cuộc triển lãm, nhiều bài báo viết về anh ấy và một blog để chia sẻ thói quen sưu tầm của mình.
Ông Thông và ông Wu (một nhà sưu tập mặt nạ khác) dưới bảo tàng Clay Man Mr. Wu (泥人吳).
"Các sự kiện liên quan đến mặt nạ rất hiếm ở nước tôi, nhưng tôi cũng có một cuộc triển lãm bộ sưu tập mặt nạ Yao của mình dành cho các chuyên gia hàng đầu chuyên nghiên cứu về dân tộc này. Triển lãm đã nhận được nhiều lời khen ngợi và truyền cảm hứng cho một số nhà nghiên cứu dành sự quan tâm thực sự của họ cho " lĩnh vực mới" này. "Nếu có sự kiện nào liên quan đến mặt nạ, tôi sẵn sàng tham gia mà không cần bất kỳ yêu cầu nào”.
Những khuôn mặt của tương lai
Việc tìm được một chiếc mặt nạ đẹp đã trở nên khó khăn hơn ban đầu, điều mà ông Thông cho rằng đó là dấu hiệu cho thấy thị trường đang phát triển. Thế hệ trẻ đang bắt đầu nhận ra rằng mặt nạ là di sản quý giá mà tổ tiên để lại. Nhiều người quyết tâm giữ lại di sản gốc của tổ tiên. Ngược lại, một số nghệ nhân đang cố gắng đổi mới hình thức mặt nạ để đại chúng dễ tiếp cận hơn.
Trao đổi về căn nguyên của sự phát triển này, ông Thông đưa ra những lý do: “Xu hướng nghệ thuật hiện đại đang tìm thấy ở mặt nạ một chất liệu rất phù hợp để thể hiện những mối quan hệ phức tạp, nhiều tầng ý nghĩa bởi những thứ này vốn có trong bản chất của mặt nạ. Tính chất ẩn dụ và khoa trương của nhiều chiếc mặt nạ là một ví dụ. Sự thay đổi lối sống cũng tác động mạnh mẽ đến mặt nạ. Tính chất nghi lễ của việc sử dụng mặt nạ đang dần nhường chỗ cho nghệ thuật trình diễn. Nhiều mặt nạ của các vị thần Nhật Bản được sử dụng trong ngành công nghiệp trò chơi điện tử. Phim ảnh và rạp hát ngày càng sử dụng mặt nạ nhiều hơn, ngành du lịch cũng dùng mặt nạ làm điểm nhấn để thu hút du khách”.
Những lời cuối.
"Sưu tầm mặt nạ là một cuộc hành trình xuyên không gian và thời gian vào thế giới văn hóa và tâm linh. Thông qua chiếc mặt nạ và cách nó được thể hiện, bạn sẽ thấy quá khứ và hiện tại được kết nối với nhau, nền văn minh này kết nối với nền văn minh khác. Bạn sẽ thấy rằng sự kế thừa những giá trị phổ quát của con người không bao giờ bị gián đoạn hay bị phá vỡ dù có những thay đổi tàn khốc của thời gian tác động đến đời sống con người.
Với chiếc mặt nạ, bạn sẽ nhìn cuộc sống theo một cách khác vì bạn có cơ hội trải nghiệm cuộc sống qua hốc mắt của chiếc mặt nạ từ chính đôi mắt của mình."
Xin chân thành cảm ơn ông Thông vì đã trò chuyện với chúng tôi và đưa ra rất nhiều hiểu biết quý giá về niềm đam mê của ông.
Thursday 3 August 2017
Indonesian mask, seamless pieces (Part 1)
PART 1: BARONG MASKS IN BALI ISLAND
Indonesia, Unity in Diversity
Like a heap of stone was sprayed on the Earth by God, Indonesia floated on the sea with more than seventeen thousand islands. This "island country" is more special because God cleverly chose the position for his work, leaving it lying across the equator and blocking the two Pacific and Indian oceans. This country is not a solid line but it has the duty of connection, forcing it to find unity in its diversity.
The mandala political_model (see Mandala) of power is the gravitational force that holds these incoherent centres. It forms an alliance that appears in a uniform culture but has specific differences belong to geographically distribution. Mask dance including Barong, Wayang Wong and Topeng will tell the story about the unity of diversity in a unique culture from this very special Southeast Asian country.
Barong Dance
The eternal story of the battle between evil and good and the parallel exists between them is reflected in a scared myth of Barong dance (see also:barong).
A decoration Barong mask in my collection |
The story of the battle between Barong and Rangda is almost
the same, but the Barong masks differ in each region because ones have a
guardian image of their own forests and lands. Each Barong for each region is modelled
on a different animal depending on the belief.
Rangda and Barong Ket mask |
The most common Barong figure is the lion called Barong Ket
(Basnapati Rajah). Barong sacred masks has many roles in Balinese society. It
can be used in Barong dances, used in village ceremonies or for processions,
and appears on the altar of the Hindu temple. Each village holds its Barong Ket
masks at the sacred shrine and regularly sacrifices it for protecting the
village.
The origin of Barong dates back to ancient times and is not so clear,
its origins could be from animist' cults, before Hinduism appeared, when
villagers still believed in the supernatural protective power of animals (source: mascasia).
Barong Bangkal is barong in the shape of an adult boar. In
Bali, male boar is called bangkal, while female boar is called bangkung. That
is why this barong is also called Barong Bangkung, sometimes it is called
Barong Celeng.
This mask is used on many different occasions. It can be used in
festivals at temples and can also be performed on the streets for ten days
between the Kuningan and Galungan (New Year) festivities. During this ngelawang
days, Barong Bangkal was released from the road and from village to village,
dancing to the beat of the esplanade (source: ceroart).
Barong Bangkal mask (source: mulpix) |
Ngelawang means wandering, it is a ritual supported by
powerful mystical energies from sacred objects such as Barong and Rangda masks.
When these objects are brought outside the temple or village it is understood
as a form of protection for the whole community. The presence of the scared
masks is always welcomed with a sense of reverence by the community. Those who
can pick up the hair of Barong or Rangda can confidently turn it into panacea
or use it to make a talisman (source: mulpix).
Barong Macan mask (source: thejamart) |
Barong Macan (Tiger Barong) represents a strong spirit
of a tiger, the symbol of Brahma, who protects the village from the calamities
and souls of the deceased. He is also said to keep the balance between the
earthly world and the spiritual world. Characterized by large protruding eyes
with broad mouths to expose long fangs, this mask is a great example of
expressing the strong characters of a face, its expressive power represents for
Bali sculpture art. Performs this Barong is similar to Barong Bangkal, which is
'ngelawang' around the village in traditional Balinese dancing along with the
Gamelan Batel instruments.
Gajah means elephant. As its implication in the name, Barong
Gajah is embodied in an elephant form. This type of Barong is very rare because
of its unique sacred and not so popular. Barong Gajah can only be seen in some
villages of Gianyar, Tabanan, Badung and Bangli. Only on special occasions, these barongs will ngelawang around the village similar to Barong Bangkal or Barong Macan.
Barong Asu is like a dog. Same as Barong Gajah, Barong Asu is also rare, found only in some villages in the Tabanan and Badung areas, with similar ngelawang performance around the villages.
Barong Gajah mask (left) và Barong Asu mask (right) |
There are many barongs in the form of four-legs that are very close to everyday life, such as ravens (barong guak), goats (barong kambing), bulls (barong lembu), horses (barong jaran), or moose (barong rusa).the barong sai (Chinese lions) is similar to the lion in Chinese lion dance.
From left to right, ravens (barong guak), goats (barong kambing), bulls (barong lembu) masks |
Barong Naga mask of Basoeki Abdullah |
No one sure about the original of the current Barong dance,
but the two main assumptions should include the best explain of Barong root,
one said that Barong dance has original from the local religion, another one
suppose it come from the effect of India.
Bali Aga called them "Original Balinese", meaning that they were the original inhabitants of this island before the Majapa migrated from Java around 1340; they have a very special Barong form called is Barong Brutuk. This is a very rare ritual held in Bali Agar, an aboriginal village in Trunyan. Barong Brutuk is held infrequently because the villagers only perform this ceremony when they experience cases of being unclean (e.g. death or disease) occurring in the village. Twenty-one masks were used in ritual and only unmarried men attended. Like other Barongs, Barong Brutuk's purpose is to control evil spirits.
Barong Brutuk mask (source: barong brutuk) |
The Barong Brutuk mask is different from the scary animal
form of the Barong masks above. They look simple but full of personality,
closer to the person than the animal. Masks can have firm and strong characters
of man faces, other masks look feminine while have old men faces. This is
perhaps the oldest form of Barong performed by indigenous Balinese to describe
the lives of their ancestors in ancient times. The results of cultural
interplay between indigenous and exotic elements form the rich in Barong forms
now a day. The diversification is showed in form by time, as an example of Barong Kedingkling and Barong Landung mask below.
The Barong Kedingkling mask |
Scholars say that Barong originated in India, suppose that
Barong was derived from the Sanskrit word "Bahruang". Bahruang is a
supernatural creature and is often called the guardian of good things. India's
influence on Barong can be best seen in Barong Kedingkling, also known as
Barong Blasblasan or Barong Nong Nong Kling. This round mask is different from
other forms of Barong masks, which are mask costume used in Wayang Wong dance.
The story told in Barong Kedingkling is also taken from the Indian epic
Ramayana. This is the reason why Barong Kedingkling is considered the origin of
Wayang Wong today. Barong Kedingkling is very popular in Gianyar, Bangli and
Klungkung, which are said to be the original of Balinese dance
Barong Landung's love story turns back to the 12th century, when the economic relationship between Bali and China becomes intimate. This may have been a political marriage but was covered under the legendary colour of a love triangle between man and god (1). Regardless of the outcome of the affair, the reverence of the Balinese with the Barong Landung symbol indicates the importance of integrating foreign culture into indigenous culture in Indonesia's development.
Barong Landung mask at Jam Art collection (source: thejamart) |
On the other hand related to the spread influence, in relation to the Ondel-ondel mask of the Betawi people in Jakarta, Ondel-ondel is thought to be a variant of Barong Landung but not own religious meaning because most Betawi embrace Islam, they do not have a conception of deities as Balinese. "Both of these pairs of effigies are thought to be closely related. It is quite possible that the Ondel-ondel was Barong Landung that was brought to Jakarta by Balinese servants during the 17-18th centuries. During those times the slave trade by Balinese rulers was very active. The large mass of Balinese people taken to Jakarta resulted in almost half of the total Indonesian population in Batavia (the designation of Jakarta at that time) made up of Balinese" (source: barong landung story).
The "Barong fragments" seems discrete but it becomes
a perfect whole when they are put together. Barong becomes a notion of the
fighting of good against evil rather or depicts the battle between virtue (dharma) and sleaze (adharma), than a form of religious practice. This
idea explains the richness, uniformity and distinctness of the many forms of
Barong masks mentioned above. Facing with the constant impact of external
cultures, the "island of gods" (2) absorbs foreign beliefs, tolerate
them, and assimilate them. The form may be different but the basic conception
of the balance of natural and supernatural powers in the universe is not
change, they struggle but do not destruction, all dualism exists. Barong has successfully done this, Barong has proved that religion is life, to be life it must be
dynamic and not dogmatic.
Notes:
(1). The story told the only big problem in this marriage is that
they do not seem to be blessed to have children. This is a big problem because
a dynasty always needs to have descendants. The king decided to meditate on
Mount Batur to seek guidance from the gods to be able to have children. In
Batur, the king met the Lake goddess Dewi Danu, who had a relationship with the
goddess, and finally, a son was born. Three years passed, Kang Ching Wei decided
to look for her husband in Batur and she was shocked by the fact she met there.
Dewi Danu denied the incident; the king had told her he was still single.
Goddess was very angry. In his anger, the god cursed Jaya Pangus and his queen,
who were later turned into a pair of dolls called Barong Landung. Later these
‘barongs’ were placed at the temples and were only brought out to ‘attend’
ceremonies held at other temples or to ‘go on village parades (source: barong landung story).
(2) Another name of the Bali island.
(2) Another name of the Bali island.
Mặt nạ Indonesia, những mảnh vỡ liền lạc (phần 1)
PHẦN 1: MẶT NẠ BARONG Ở BALI
Indonesia, thống nhất trong đa dạng
Như một nắm sỏi được Thượng đế rải xuống trần gian, Indonesia lô nhô giữa biển khơi với hơn mười bảy ngàn hòn đảo. "Xứ sở vạn đảo" này còn đặc biệt hơn bởi Thượng đế đã khéo chọn vị trí cho nắm sỏi của mình, khi để nó nằm vắt ngang đường xích đạo và chặn giữa hai đại dương Thái bình và Ấn độ. Đất nước này là những vạch đứt nhưng lại có nhiệm vụ kết nối, buộc nó phải tìm sự thống nhất trong tính đa dạng của mình.
Cấu trúc mandala (xem mandala) của quyền lực chính là lực hút để giữ những trung tâm rời rạc này lại và cũng do tính chất liên minh mà xuất hiện một sự đồng nhất trong văn hóa với những hình thức thể hiện chung nhưng lại có những khác biệt riêng theo từng khu vực địa lý. Múa mặt nạ bao gồm Barong, Wayang Wong và Topeng sẽ kể câu chuyện về sự thống nhất trong đa dạng của một nền văn hóa đặc sắc từ quốc gia rất đặc biệt của vùng Đông nam Á này.
Câu chuyện muôn thuở về cuộc chiến đấu giữa cái ác và điều thiện cũng như sự song trùng tồn tại giữa chúng, được thể hiện qua một huyền thoại mang tính lễ nghi trong điệu múa Barong (xem thêm: barong).
Mặt nạ Barong trong sưu tập của tôi |
Chuyện về cuộc chiến giữa Barong và Rangda hầu như giống nhau nhưng mặt nạ Barong lại khác nhau ở từng vùng bởi vì mỗi vùng có hình ảnh vị thần bảo vệ riêng cho rừng và đất đai của mình. Mỗi Barong cho mỗi vùng được mô phỏng theo một con vật khác nhau tùy vào tín ngưỡng.
Mặt nạ Rangda và Barong Ket |
Barong Bangkal là barong trong hình hài của con heo rừng trưởng thành. Tại Bali, heo rừng đực gọi là bangkal, trong khi heo rừng cái được gọi là bangkung. Đó là lý do tại sao loại barong này còn được gọi là Barong Bangkung, một đôi khi nó còn được gọi là Barong Celeng nữa.
Mặt nạ này được sử dụng trong nhiều dịp khác nhau. Nó có thể được dùng trong những lễ hội tại các ngôi đền và cũng có thể được trình diễn ngoài đường phố trong mười ngày giữa hai lễ Kuningan và Galungan (năm mới).
Mặt nạ Barong Bangkal (nguồn: mulpix) |
Trong dịp ngelawang này, hàng ngày Barong Bangkal được thả ra ngoài đường và đi từ làng đến làng khác, nó nhún nhảy theo nhịp điệu được đánh bởi cái phèn la (esplanade) (theo: ceroart).
Ngelawang nghĩa là đi lang thang, đó là một nghi thức được hỗ trợ bởi những năng lượng thần bí mạnh mẽ có từ các vật thiêng như Barong và Rangda. Khi những vật này được mang ra bên ngoài ngôi đền hoặc làng mạc nó được hiểu như là một hình thức bảo vệ cho toàn thể cộng đồng. Sự hiện diện của những linh vật luôn được người dân chờ đón và chào mừng với một ý thức tôn kính. Những người nhặt được lông của Barong hay Rangda có thể tự tin biến nó thành thuốc chữa bách bệnh hoặc làm thành những lá bùa (talisman) (theo: mulpix)
Mặt nạ Barong Macan (nguồn: thejamart) |
Gajah có nghĩa là voi, như ngụ ý của nó trong tên gọi , Barong Gajah được thể hiện trong một hình thức con voi. Loại Barong này rất hiếm vì sự thiêng liêng và không phổ biến đặc biệt của nó. Barong Gajah chỉ có thể được nhìn thấy ở một số làng của Gianyar, Tabanan, Badung và Bangli. Chỉ trong những dịp đặc biệt, barong này sẽ ngelawang quanh làng tương tự như Barong Bangkal hay Barong Macan.
Barong Asu giống với một con chó. Giống như Barong Gajah, Barong Asu cũng rất hiếm, chỉ được tìm thấy ở một số làng trong khu vực Tabanan và Badung với những hình thức ngelawang quanh làng tương tự.
Còn rất nhiều những Barong được thể hiện dưới hình thức linh vật có bốn chân rất gần gũi với cuộc sống hàng ngày, như Barong quạ (barong guak), dê (barong kambing), bò (barong lembu), ngựa (barong jaran), hưu (barong rusa) hay barong sai giống với con sư tử trong múa sư tử của Trung Quốc.
Sư tử, hổ, heo rừng và voi là những con vật mạnh mẽ, luôn nhân được sự nể nang của con người, nhưng chó, dê, bò, ngựa, hưu, quạ vẫn có thể thành thần bởi quan niệm vạn vật hữu linh rất phổ biến trong tư duy tôn giáo của châu Á. Có lẽ những hình thức khác nhau của chúng theo từng vùng bị ảnh hưởng bởi những linh vật mà một cộng đồng nào đó được thừa hưởng từ tổ tiên của họ. Con sư tử là linh vật phổ biến của vùng Nam Á nhưng con heo rừng lại mang bóng dáng của Tây Tạng xa xôi, trong khi con voi lại đến từ những khu vực theo Ấn giáo nằm gần kề. Mỗi con vật như một mảnh ghép trong bức tranh đa dạng nhưng rất đồng nhất trong cách thể hiện, Barong Ket linh thiêng và quyền năng nhất chỉ ở trong đền chiến đấu để bảo vệ điều thiện khỏi cái ác, trong một cuộc chiến ở tầm mức rộng. Những Barong khác đưa sức mạnh của thánh thần tới cộng đồng, trong những hình thưc giản dị và gần gũi.
Còn rất nhiều những Barong được thể hiện dưới hình thức linh vật có bốn chân rất gần gũi với cuộc sống hàng ngày, như Barong quạ (barong guak), dê (barong kambing), bò (barong lembu), ngựa (barong jaran), hưu (barong rusa) hay barong sai giống với con sư tử trong múa sư tử của Trung Quốc.
Từ trái qua phải, mặt nạ Barong quạ (barong guak), dê (barong kambing), bò (barong lembu) |
Mặt nạ Barong Naga tại bảo tàng Basoeki Abdullah |
Không ai chắc chắn về nguồn gốc của múa Barong hiện nay, tuy nhiên các giả thuyết thường bao gồm hai cách lý giải: hoặc là múa Barong có nguồn gốc từ tôn giáo bản địa, hoặc là nó đến từ ảnh hưởng của Ấn Độ.
Người Bali Aga gọi họ là người “Bali gốc”, nghĩa rằng họ là
những cư dân gốc sống tại hòn đảo này trước khi người Majapa từ Java di cư tới
đây vào khoảng năm 1340, họ có một hình thức Barong rất đặc biệt gọi là Barong
Brutuk. Đây là một nghi lễ rất hiếm, được tổ chức ở Bali Agar, một làng thổ dân
ở Trunyan. Brutuk được tổ chức không thường xuyên vì dân làng chỉ làm lễ này
khi họ gặp những trường hợp được cho là không sạch sẽ (ví dụ như chết chóc hay
dịch bệnh) xảy ra trong làng. Hai mươi mốt cái măt nạ được dùng trong nghi lễ
và chỉ những đàn ông chưa vợ được tham dự mà thôi. Cũng như các Barong khác, mục
đích của Barong Brutuk nhằm để khống chế tà ma.
Mặt nạ Barong Brutuk (nguồn: barong brutuk) |
Mặt nạ Barong Brutuk khác hẳn hình thức linh vật của những mặt nạ Barong kể trên, chúng trông đơn giản nhưng đầy cá tính, gần với người hơn là vật. Mặt nạ có thể mang gương mặt đàn ông rắn chắc và mạnh mẽ, mặt nạ khác lại có vẻ nữ tính trong khi cái khác lại mang gương mặt người già. Đây có lẽ là hình thức cổ xưa nhất của Barong được trình diễn bởi người Bali bản địa nhằm mô tả lại cuộc sống của tổ tiên họ ở thời cổ đại. Kết quả của sự giao thoa văn hóa giữa những yếu tố bản địa và ngoại lai tạo nên những hình thức Barong phong phú khác. Khác cả theo hình thức lẫn thời gian, như mặt nạ Barong Kedingkling hay Barong Landung thể hiện sau đây.
Những học giả cho rằng múa Barong có nguồn gốc từ Ấn độ nói Barong được lấy từ chữ "Bahruang" trong tiếng Phạn. Bahruang là một con vật có năng lực siêu nhiên và thường được gọi là người bảo vệ điều lành. Ảnh hưởng của Ấn độ lên múa Barong có thể thấy rõ nhất ở Barong Kedingkling còn gọi là Barong Blasblasan hay Barong Nong Nong Kling. Cái mặt nạ dạng tròn này khác hẳn các hình thức mặt nạ Barong khác, nó là mặt nạ dùng như đạo cụ để múa giống như trong múa Wayang Wong. Câu chuyện được kể trong Barong Kedingkling cũng được lấy từ sử thi Ramayana của Ấn độ. Đây chính là lý do mà Barong Kedingkling được coi là nguồn gốc của Wayang Wong hôm nay. Barong Kedingkling xuất hiện rất nhiều trong vùng Gianyar, Bangli và Klungkung, những vùng đất được cho là nguồn gốc của nghệ thuật múa Bali hiện tại.
Mặt nạ Barong Kedingkling |
Barong Landung lại là câu chuyện về sự hỗn dung văn hóa và hội nhập của vùng đất nằm ở ngã ba đường này. Ngày này vẫn có thể dễ dàng tìm thấy hai con rối khổng lồ hình người, một nam một nữ tại các ngôi đền của làng ở vùng Bali, được thờ phượng và tôn kính như một người bảo vệ của xã hội. Barong Landung được cho là hiện thân của cuộc hôn nhân giữa vua Balingkang tên là Jaya Pangus với công chúa Trung Quốc Kang Ching Wei. Barong Landung nam gọi là Jero Gede. Mặt nạ nhìn khá đáng sợ, có màu nâu đen với hàm răng vẩu nổi bật. Ông có một cằm chẻ và đôi tai dài đeo những bông tai bằng đồng xu. Mặt nạ này mô tả kiểu vẻ đẹp lý tưởng một thời của người Bali, cứng và rắn chắc. Barong Landung nữ tên là Jero Luh vợ của Jero Gede. Mặt nạ nhìn khá buồn cười với một cái trán vồ nổi bật. Đôi mắt xếch kết hợp với một nụ cười ngọt ngào cùng đôi môi được sơn đỏ. Giống như chồng, Jero Luh cũng có đôi tai dài. Mặt nạ này có màu trắng vàng, giống như da của người Trung Quốc (theo: baronglandung).
Câu chuyện tình Barong Landung phải được quay ngươc lại thế kỷ 12, khi mối quan hệ kinh tế giữa Bali và Trung Quốc trở nên mật thiết. Đây có thể là một cuộc hôn nhân chính trị nhưng lại được che đậy dưới màu sắc huyền thoại của một cuộc tình tay ba giữa người và thần (1). Cho dù kết quả của cuộc tình là thế nào, sự sùng kính của người dân Bali với biểu tượng Barong Landung cho thấy tầm quan trọng của sự hội nhập văn hóa ngoại lại vào với văn hóa bản địa trong tiến trình phát triển của Indonesia.
Ở một khía cạnh khác liên quan tới sự lan tỏa ảnh hưởng, trong mối liên quan với mặt nạ Ondel-ondel của người Betawi ở Jakarta, người ta cho rằng Ondel-ondel là một dị bản của Barong Landung nhưng không mang ý nghĩa tôn giáo bởi vì phần lớn người Betawi theo đạo Hồi nên họ không có quan niệm về thần linh như người Bali. "Cả hai cặp hình nộm được cho là liên quan chặt chẽ. Ondel-ondel hoàn toàn có thể là Barong Landung đã được các công chức của Bali mang tới Jakarta trong thế kỷ 17-18. Trong thời gian đó, việc buôn bán nô lệ của các nhà cai trị Bali rất sôi nổi, khối lượng lớn người Bali được đưa đến Jakarta chiếm gần một nửa tổng số người Indonesia ở Batavia (tên gọi Jakarta vào thời điểm đó)" (theo: barong landung story).
Mặt nạ Barong Landung trong sưu tập của Jam Art (nguồn: thejamart) |
Những "mảnh Barong" tưởng như rời rạc lại tạo thành một tổng thể hoàn hảo khi chúng được ghép lại với nhau. Barong trở nên là một ý niệm về sự chiến đấu của điều tốt chống lại điều xấu, của đức hạnh (dharma) chống lại pháp thuật (adharma), hơn là một hình thức thực hành tôn giáo. Điều này giải thích cho sự phong phú, sự đồng nhất và khác biệt của rất nhiều hình thức mặt nạ Barong kể trên. Ở trong cái thế phải đối diện với những tác động liên tục từ các nền văn hóa bên ngoài, "hòn đảo của thánh thần" (2) tiếp thu những tín ngưỡng ngoại lai, dung nạp chúng và đồng hóa chúng. Hình thức có thể khác nhau nhưng nền tảng chính là quan niệm về sự cân bằng của những thế lực tự nhiên và siêu nhiên trong vũ trụ, chúng đấu tranh nhưng không triệt tiêu, tất cả song trùng tồn tại. Barong đã làm được điều này, Barong đã chứng minh được rằng tôn giáo là đời sống, để là cuộc sống nó phải năng động và không giáo điều.
Chú thích:
(1). Chuyện kể rằng vấn đề lớn duy nhất trong cuộc hôn nhân này là họ dường như không được ban phước để có con. Đây là một vấn đề lớn bởi vì một triều đại luôn luôn cần phải có con cháu. Nhà vua quyết định ngồi thiền ở núi Batur nhằm cầu xin sự hướng dẫn từ thánh thần để có thể được ban phước cho con cái. Trong Batur, vua gặp vị nữ thần hồ Dewi Danu, ông có mối quan hệ tình ái với nữ thần này và cuối cùng, một đứa con trai được sinh ra. Ba năm trôi qua, Kang Ching Wei quyết định đi tìm chồng ở Batur và cô ấy bị sốc bởi thực tế cô gặp ở đó. Dewi Danu phủ nhận sự việc, vị vua đã nói với cô rằng ông vẫn còn độc thân. Nữ thần đã rất tức giận. Trong cơn thịnh nộ của mình, thần đã nguyền rủa Jaya Pangus và hoàng hậu của ông, hai người sau này bị biến thành một cặp búp bê gọi là Barong Landung. Sau đó các "barong" này được đặt tại các đền thờ và chỉ được đưa ra để tham dự các nghi lễ được tổ chức tại các đền thờ khác hoặc được rước trong các "đám diễu hành của làng" (nguồn: barong landung story).
(2) Tên gọi một cách ví von của đảo Bali.
Tuesday 22 November 2016
Mr. Wu's masks, belong to man and belong to ghost
Something about Jiufen town
I came to Jiufen (九份) in a heavy rain, wetting sky seems
want to keep wandering visitors stay in nice little coffee shop next to the
road snakes along the mountain slopes. Funny name of this town comes from an
ancient story, the village only have nine households living isolation in the
high mountains, the village has always request "nine portions" every
time shipments arrived from town. Later Kau-hun (meaning "nine
portions" in Hokkien) become the name of the village.
Frankly to say, landscape or architecture here nothing
really outstanding, most houses built of concrete, while the architecture is
poor, not follow a typical style at all. If you want to Taiwan for travel, I
recommend you spend the money to go to other countries, the Japanese pulled
together here to remind them about their proud for the heroic past of a ruler
nation that they impose on this island. Other people also come here may listen
to rumours of the majority on the net.
I go to Jiufen because of the museum that is introduced as a
very scary place on the internet; it is the ghost's masks museum of Mr Wu. Came
here, I knew that this is not a ghost museum, this is the world of human beings
are being revived through a lifetime of thoughts and hard working of sculptor
Wu.
My face between marsks of Mr. Wu |
Mr. Wu and his masks museum
Climb up the slope of the road Shuqi you will easily caught
his house located right on the landing. These masks with grotesque shapes will strike
you, would have scared people, and would have enjoyed people but me sure
everybody have the intention of curiosity, want to step inside.
In contrast to the weird face outside, you will encounter an
old man with kindly face, with a bald head and a little white-haired. He has appearance
of people who stop thinking of livelihood, living the rest of his life by his
own creations while still young. Mr Wu was leaving the museum include many
uniquely fantastic faces.
Mr. Wu signed on the back side of his mask in my collection |
Those who do not understand Chinese can easily be confused
about a demonic world that is hidden inside, but in fact is not the case, this is
a private museum opened permanently with a humanity related bare name: Painful life mask
exhibition (痛苦 人生 面具).
The advertising panels outside the museum. Large panel means Masks exhibition (展 面具). Small panel explained: Painful life mask exhibition (痛苦 人生 面具). |
A person at age 80 must be experienced the ups and downs
experiences of human sorrows and time. I unfortunately cannot exchange a lot
with him because of the language barrier. But the deep sympathy of a passion
for the mask is the language without words, he let me in the silence world of his
mask, leaving the rush of outside of a noisy tourist route.
A small part in Mr. Wu masks collection |
He may live his whole life with the thought of sorrow and
extreme phenomena of society, these troubles reveal themselves by the
irregularity faces in his imagined. Clay Man Mr. Wu (泥人 吳) is how people call him and also the name
of his museum.
Mr. Wu and me under the museum name Clay Man Mr. Wu (泥人 吳) |
There are more than 1500 masks fully hung on walls and walls of the room, you will be overwhelmed by the abnormal shape of distortion faces or the malformation of the eyes, nose, mouth, or the exceed amount of these parts on some faces.
Is abnormal a required part of the nature of the injuries? These ambitions beyond the normally standards will born irregularity faces, perhaps it is the philosophy of the distorted shape on the human face of Mr. Wu.
Human faces of Mr. Wu |
On another wall he wrote the words "Happy Birthday", the sorrow must also be born as a creature was born. He greeted them on the journey to discover the disability of man and society through his mask.
The full of masks wall with Happy Birthday world |
Hard thinking and intelligent creative, his talented hands
catch the spirit of humanity through their happiness, anger, love and odious characters
that have common name is desire. Desires distort and transform the human and
social, make human lose him to become a ghost in an endless circle.
Belong to man and belong to ghost
There is not any specific distinction between man (人)
and ghost (鬼) in his mask. Sometimes ghosts same as man but sometimes
man who more resemble ghosts. For example in the picture below, Stingy ghost (小氣鬼)
have a human face like than Fake face man (假面 人)
mask.
Left: Stingy ghost (小氣鬼) mask and right: Fake face man (假面 人) mask. |
His mask present the world of human and ghost that are still
not escape disguised animals form such as Goat horns man (羊角 人) or Bird kidding ghost (玩 鳥 鬼).
Left: Goat horns man (羊角 人) and right: Bird kidding ghost (玩 鳥 鬼) |
His ghost world as diverse as the world of human being, whose formal
clothes called Teacher ghost, whose disloyal face called Adventure ghost (冒險 鬼), a Coward ghost (膽小鬼) have no eyes, just
see his hair tumbled covered his shy red face.
Left: Teacher ghost, center: Adventure ghost (冒險 鬼), right: Coward ghost (膽小鬼) |
Ghost are Love Money (理財 鬼), become Thief (小偷 鬼) and Out of shape (變形 鬼). Perhaps the Out of shape ghost mask is the most same ghost imagines in human thinking.
Left: Love Money ghost (理財 鬼), ceter: Thief ghost(小偷 鬼), right: Out of shape ghost (變形 鬼) |
The story of Mr. Wu is not belong to ghost or man, his story is the story about the outrageous. Humans will become ghost by his own outrageous. The resonable loving but even exceed the normal level also creates suffering, a toffu addict people will create a Toffu addict ghost with the appearence coresponding with his passion, a dark man in blind always brings suffering form create a Blind man mask. Even the smoking habits of modern society will create a Smoking ghost with his mouth deformed into a circle and there are countless mouths appearing on this ghost mask.
Left: Toffu addict ghost, center: Blind man, right: Smoking ghost masks |
His masks are beyond the normal concept of "external appearances
have root from people mind". There are many mask show ideas than image
expression. Mask named The Boss is an example: From mouth of the boss born a
face, then from the mouth of this new face has born another face again. Does it
mean property born from the mouth? Or mouth is the drama that related to
talking business man? These expressions create such multi-dimensional thinking
have a lot in his collection. There are two masks joined together in one mask. In
contrast to a mask with nothing, no eyes, no nose, no mouth, whether it reminds
viewers what to think?
Right: The boss mask, center: Joined face mask and right: Nothing face mask |
I really do not distinguish what is man, what is ghost in his abnormal world, to define what are belongs to man and what are belong to ghost is an impossibility. In the only mask he left me; because he cannot refuse my passion on his mask; the mask was named Brave man (大膽 人).
Front side and back side of Brave man mask in my collection |
This is a man whose face was stretched at middle part due to
four stacked noses, deformed face looked like a ghost, and not same as normal
description of the image of an ideal brave man. There is little expression of
surprise in the raised eyebrow and upward iris. Does Mr. Vu have caught the
spirit of praise for a courageous act? Who was praised although very surprised,
but also expand his nose because of interesting? Well, this is part of human emotions;
it is not belong to ghost.
I stood in his museum but thought as I am in World of
Sense-Desires (Kama Loka) of Saha Lang (Samsara), where greed and lust ruled
mind-body of living beings, where arise affliction and carnal desires. Five
desires (seen, heard, smelt, tasted and touched) which living beings are
unpleasant feeling in life are present here, it is clear, visible and
incontrovertible. If someone asks: Is there somewhere, where people live with
the bizarre extremes of man? I will not hesitate to answer that: Here, the
masks museum of Mr. Wu.
Subscribe to:
Posts (Atom)